Του Χρήστου Αντωνίου
Ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Προσπαθούμε να κατανοήσουμε το ακατανόητο ανόητο: ότι πρέπει να είμαστε χαρούμενοι και υπερήφανοι που βγήκαμε στις αγορές. Που επιτέλους μπορούμε και δανειζόμαστε με επιτόκιο 5%, αντί του 1% και κάτι που μας χρέωνε η τρόικα. Τώρα που τα καταφέραμε ξεκίνησαν και τα πανηγύρια. Το «επαχθές μνημόνιο» τελειώνει. Ξέρετε αυτό που ζητούσε μεταρρυθμίσεις Τώρα μπορούμε να γυρίσουμε πίσω στα παλιά, στα γνωστά που ξέρουμε να κάνουμε καλά: πελατειακές σχέσεις και προεκλογικές παροχές με δανεικά. Δεν φαίνεται στον ορίζοντα κάποιο επενδυτικό πρόγραμμα που θα αποφέρει περισσότερα ευρώ, από το κόστος του 5% που θα πληρώσουμε για τους τόκους του πρόσφατου δανείου. Υπολογίζεται ότι θα πληρώσουμε 742 εκατομμύρια ευρώ σε τόκους για το πρόσφατο ομόλογο των 3 δις. Αυτό απλά σημαίνει ότι θα αυξηθεί το χρέος και για να αποπληρωθεί θα χρειάζονται νέα δάνεια. Δηλ. θα αυξάνει το χρέος…για να αποπληρωθεί το χρέος. Μια ραγδαία αύξηση του χρέους θα ρίξει τη χώρα και πάλι στην παγίδα του μη βιώσιμου χρέους!
Λόγω «αντιμνημονιακών» πεποιθήσεων στην παρούσα στιγμή θεωρήσαμε τις αγορές επιτυχία, αλλά στο πίσω μέρος του μυαλού μας –οι περισσότεροι- έχουμε απωθημένα και για αυτές. Ξέρετε «ανάλγητες», «απάνθρωπες», «ανήθικες», «ανηλεείς», «επάρατες» κ.α. Χρησιμοποιείται η λέξη εναλλάξ και με τις λέξεις «καπιταλισμός», «παγκοσμιοποίηση», «φιλελευθερισμός».
Γνωρίζουμε από τα μαθητικά μας χρόνια πως τοποθετούμασταν η πλειοψηφία π.χ για την παγκοσμιοποίηση. Με πολλά αρνητικά επιχειρήματα και εν κατακλείδι ότι εκεί μέσα θα χάσουμε την εθνική μας ταυτότητα και εν τέλει θα χαθούμε. Δεν μας περνούσε η σκέψη ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ουδέτερη, και ότι αυτό που έχει σημασία εκεί είναι η δυναμική εθνική παρουσία και δημιουργία και η απουσία αυτών είναι που θα προκαλέσει φαινόμενα παρακμής, απομίμησης, πολιτιστικής υποτέλειας και διάλυσης.
Για τα ελληνικό κοινό τέτοιοι προβληματισμοί συνιστούν terra incognita. Δεκαετίες τώρα διανοούμενοι από την αριστερά μέχρι τη δεξιά και από τον Μάρξ μέχρι και τον Σορέλ δεν σταματούν ακατάπαυστα να μας τονίζουν πόσο «απάνθρωπες» είναι οι ελεύθερες αγορές και εν τέλει ο καπιταλισμός.
Τώρα μου έρχεται στο νου και το βιβλίο του κ. Νίκου Μπογιόπουλου με τον τίτλο «Είναι ο Καπιταλισμός, ηλίθιε!» εκδ. Λιβάνη 2011 που μιλά για την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
Επειδή οι άνθρωποι οφείλουν να είναι σοβαροί και συνετοί είναι αναγκαίο να διαβάζουν τα έργα που ασκούν κριτική στον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς (marx, Sombart, Rawls, Sandel κ.α), αλλά να μελετούν και την άλλη πλευρά της αντιπαράθεσης ( Friedman, Ayn Rand, Hayek, Adam Smith), ώστε να σκεφτούν και στη συνέχεια να αποφασίσουν για τον εαυτό τους.
Θα παραθέσω μερικά επιχειρήματα από τη δεύτερη ομάδα, γιατί πιστεύω ότι στη χώρα μας, σπάνια αναγνωρίζεται ακόμα και η ύπαρξή της.
Ο Tom Palmer σημειώνει ότι οι σύγχρονες ελεύθερες αγορές δεν είναι απλά χώροι συναλλαγής, όπως ήταν παλιότερα οι εμποροπανηγύρεις. Χαρακτηρίζονται από κύματα «δημιουργικής καταστροφής» ό,τι δέκα χρόνια πριν ήταν καινούργιο, τώρα είναι ήδη παλιό, ξεπερασμένο από βελτιωμένα μοντέλα, νέες θεσμικές διευθετήσεις, τεχνολογίες και τρόπους αλληλεπίδρασης που κανείς δεν μπορούσε πριν να φανταστεί.
Η κουλτούρα του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς εξυμνεί τον άνθρωπο που αναλαμβάνει ρίσκα, τον καινοτόμο και τον δημιουργό.
Για τον Robert Nοzick οι ελεύθερες αγορές είναι «καπιταλιστικές πράξεις μεταξύ συναινούντων ενηλίκων» και οι αγορές δεν αναφέρονται μόνο στην ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και στο σύστημα της καινοτομίας, της δημιουργίας πλούτου και της κοινωνικής αλλαγής που φέρει ευημερία σε δισεκατομμύρια ανθρώπους. Πριν 200 χρόνια το 85% των ανθρώπων του πλανήτη ζούσε με 1 και λιγότερο δολάριο την ημέρα. Σήμερα το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 20% και με το τέλος του αιώνα θα απαλειφθεί τελείως. Ο Hayek, προεκτείνει λέγοντας ότι «η ουσία της συναλλαγής δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ανάπτυξη σχέσεων ανάμεσα σε αγνώστους»
Για τον Mackey «ο καπιταλισμός, με τη συνεργασία στην ελεύθερη αγορά, στοχεύει από την μια να ικανοποιήσει ανάγκες και επιθυμίες, αλλά από την άλλη δημιουργεί χώρο για ατομικότητα. Σε μια αυταρχική κοινωνία, κάποια ομάδα π.χ θρησκευτική, διανοούμενων, φανατικών που θεωρεί ότι γνωρίζει το τι είναι το καλύτερο για όλους –μπορεί να επιβάλει τις αξίες της σε όλους τους υπόλοιπους. Τα μέλη τέτοιων ομάδων επιβάλλονται στους άλλους. Στην καπιταλιστική κοινωνία υπάρχει χώρος για ατομικότητα- υπάρχει χώρος για να ανθίσουν δισεκατομμύρια λουλούδια, για τον απλό λόγο πως η προκοπή του ανθρώπου είναι ουσιαστικά ο στόχος ή ο σκοπός του καπιταλισμού, είναι η μεγαλύτερη δημιουργία του»
Για σκεφτείτε τι είναι πιο αποδεκτό στην κοινωνία μας: κάποιος να στήνει μια επιχείρηση και να δίνει δουλειά σε 100 άτομα ή κάποιος να κατέχει μια υψηλή θέση (διευθυντής πρόεδρος, διοικητής, κ.α) και να διατάζει 100 άτομα;
Η διάκριση των ανθρώπων σε «πλούσιους» και «φτωχούς» κατά τον Κινέζο διανοούμενο Li Ming είναι λάθος, Αντίθετα, η διάκριση θα έπρεπε να είναι ανάμεσα σε εκείνους που έχουν δικαιώματα και σε εκείνους που δεν έχουν. Δηλ. οι πλούσιοι πλούτισαν γιατί έχουν δικαιώματα, ενώ οι φτωχοί δεν είχαν. Λέγοντας δικαιώματα εννοούσε τα ανθρώπινα δικαιώματα και όχι τα προνόμια. Προνόμια μπορούν να έχουν οι λίγοι δηλ. οι ευνοούμενοι και να πλουτίζουν αυτοί. Τότε όμως δεν μιλάμε για τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς, αλλά για τον ευνοιοκρατικό καπιταλισμό ή αλλιώς τον «παρεοκρατικό» της παρέας δηλ. Ο πρώτος της «ελεύθερης αγοράς» αναφέρεται σε ένα σύστημα παραγωγής και συναλλαγής που θεμελιώνεται στη νομοκρατία, στην ισότητα των δικαιωμάτων για όλους, στην ελευθερία επιλογής στην καινοτομία, στην αρχή του κέρδους και των ζημιών, και στο δικαίωμα να απολαμβάνει κανείς τους καρπούς της εργασίας του, των αποταμιεύσεων του, χωρίς να φοβάται την κατάσχεσή τους από την πολιτική εξουσία. Ο δεύτερος αναφέρεται σε ομάδα φίλων ή «κολλητών» της εκάστοτε εξουσίας που απολαμβάνει προνόμια: κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες, ΜΚΟ που στήνουν σύζυγοι των κρατικών αξιωματούχων, απευθείας αναθέσεις, προμήθειες, λαθρεμπόριο, πλαστά τιμολόγια, μη έκδοση αποδείξεων, διάσωση επιχειρήσεων με χρήματα των «φορολογούμενων» κ.α. Είναι η περίπτωση του καπιταλισμού που βύθισε κοινωνίες στη χρεοκοπία, τη διαφθορά και την οπισθοδρόμηση. Μήπως μας θυμίζει και κάτι από το δικό μας καπιταλισμό; Ή τον «ελληνικό ληστρικό μικροκαπιταλισμό», όπως εύστοχα τον χαρακτήρισε ο Φ. Γεωργελές στην Athens Voice.
Και μια που ο λόγος για την έξοδο της χώρας μας στις αγορές, αυτή έχει αξία και νόημα, όταν αντίστοιχα συνοδεύεται με προγράμματα ανάπτυξης, επενδυτικά σχέδια και μεταρρυθμίσεις. Μόνο που οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται μεταρρυθμιστές. Εσείς τους είδατε πουθενά; Όχι βέβαια, γιατί χαθήκαν στη ρητορική του λαϊκισμού.
Λόγω «αντιμνημονιακών» πεποιθήσεων στην παρούσα στιγμή θεωρήσαμε τις αγορές επιτυχία, αλλά στο πίσω μέρος του μυαλού μας –οι περισσότεροι- έχουμε απωθημένα και για αυτές. Ξέρετε «ανάλγητες», «απάνθρωπες», «ανήθικες», «ανηλεείς», «επάρατες» κ.α. Χρησιμοποιείται η λέξη εναλλάξ και με τις λέξεις «καπιταλισμός», «παγκοσμιοποίηση», «φιλελευθερισμός».
Γνωρίζουμε από τα μαθητικά μας χρόνια πως τοποθετούμασταν η πλειοψηφία π.χ για την παγκοσμιοποίηση. Με πολλά αρνητικά επιχειρήματα και εν κατακλείδι ότι εκεί μέσα θα χάσουμε την εθνική μας ταυτότητα και εν τέλει θα χαθούμε. Δεν μας περνούσε η σκέψη ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ουδέτερη, και ότι αυτό που έχει σημασία εκεί είναι η δυναμική εθνική παρουσία και δημιουργία και η απουσία αυτών είναι που θα προκαλέσει φαινόμενα παρακμής, απομίμησης, πολιτιστικής υποτέλειας και διάλυσης.
Για τα ελληνικό κοινό τέτοιοι προβληματισμοί συνιστούν terra incognita. Δεκαετίες τώρα διανοούμενοι από την αριστερά μέχρι τη δεξιά και από τον Μάρξ μέχρι και τον Σορέλ δεν σταματούν ακατάπαυστα να μας τονίζουν πόσο «απάνθρωπες» είναι οι ελεύθερες αγορές και εν τέλει ο καπιταλισμός.
Τώρα μου έρχεται στο νου και το βιβλίο του κ. Νίκου Μπογιόπουλου με τον τίτλο «Είναι ο Καπιταλισμός, ηλίθιε!» εκδ. Λιβάνη 2011 που μιλά για την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
Επειδή οι άνθρωποι οφείλουν να είναι σοβαροί και συνετοί είναι αναγκαίο να διαβάζουν τα έργα που ασκούν κριτική στον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς (marx, Sombart, Rawls, Sandel κ.α), αλλά να μελετούν και την άλλη πλευρά της αντιπαράθεσης ( Friedman, Ayn Rand, Hayek, Adam Smith), ώστε να σκεφτούν και στη συνέχεια να αποφασίσουν για τον εαυτό τους.
Θα παραθέσω μερικά επιχειρήματα από τη δεύτερη ομάδα, γιατί πιστεύω ότι στη χώρα μας, σπάνια αναγνωρίζεται ακόμα και η ύπαρξή της.
Ο Tom Palmer σημειώνει ότι οι σύγχρονες ελεύθερες αγορές δεν είναι απλά χώροι συναλλαγής, όπως ήταν παλιότερα οι εμποροπανηγύρεις. Χαρακτηρίζονται από κύματα «δημιουργικής καταστροφής» ό,τι δέκα χρόνια πριν ήταν καινούργιο, τώρα είναι ήδη παλιό, ξεπερασμένο από βελτιωμένα μοντέλα, νέες θεσμικές διευθετήσεις, τεχνολογίες και τρόπους αλληλεπίδρασης που κανείς δεν μπορούσε πριν να φανταστεί.
Η κουλτούρα του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς εξυμνεί τον άνθρωπο που αναλαμβάνει ρίσκα, τον καινοτόμο και τον δημιουργό.
Για τον Robert Nοzick οι ελεύθερες αγορές είναι «καπιταλιστικές πράξεις μεταξύ συναινούντων ενηλίκων» και οι αγορές δεν αναφέρονται μόνο στην ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και στο σύστημα της καινοτομίας, της δημιουργίας πλούτου και της κοινωνικής αλλαγής που φέρει ευημερία σε δισεκατομμύρια ανθρώπους. Πριν 200 χρόνια το 85% των ανθρώπων του πλανήτη ζούσε με 1 και λιγότερο δολάριο την ημέρα. Σήμερα το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 20% και με το τέλος του αιώνα θα απαλειφθεί τελείως. Ο Hayek, προεκτείνει λέγοντας ότι «η ουσία της συναλλαγής δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ανάπτυξη σχέσεων ανάμεσα σε αγνώστους»
Για τον Mackey «ο καπιταλισμός, με τη συνεργασία στην ελεύθερη αγορά, στοχεύει από την μια να ικανοποιήσει ανάγκες και επιθυμίες, αλλά από την άλλη δημιουργεί χώρο για ατομικότητα. Σε μια αυταρχική κοινωνία, κάποια ομάδα π.χ θρησκευτική, διανοούμενων, φανατικών που θεωρεί ότι γνωρίζει το τι είναι το καλύτερο για όλους –μπορεί να επιβάλει τις αξίες της σε όλους τους υπόλοιπους. Τα μέλη τέτοιων ομάδων επιβάλλονται στους άλλους. Στην καπιταλιστική κοινωνία υπάρχει χώρος για ατομικότητα- υπάρχει χώρος για να ανθίσουν δισεκατομμύρια λουλούδια, για τον απλό λόγο πως η προκοπή του ανθρώπου είναι ουσιαστικά ο στόχος ή ο σκοπός του καπιταλισμού, είναι η μεγαλύτερη δημιουργία του»
Για σκεφτείτε τι είναι πιο αποδεκτό στην κοινωνία μας: κάποιος να στήνει μια επιχείρηση και να δίνει δουλειά σε 100 άτομα ή κάποιος να κατέχει μια υψηλή θέση (διευθυντής πρόεδρος, διοικητής, κ.α) και να διατάζει 100 άτομα;
Η διάκριση των ανθρώπων σε «πλούσιους» και «φτωχούς» κατά τον Κινέζο διανοούμενο Li Ming είναι λάθος, Αντίθετα, η διάκριση θα έπρεπε να είναι ανάμεσα σε εκείνους που έχουν δικαιώματα και σε εκείνους που δεν έχουν. Δηλ. οι πλούσιοι πλούτισαν γιατί έχουν δικαιώματα, ενώ οι φτωχοί δεν είχαν. Λέγοντας δικαιώματα εννοούσε τα ανθρώπινα δικαιώματα και όχι τα προνόμια. Προνόμια μπορούν να έχουν οι λίγοι δηλ. οι ευνοούμενοι και να πλουτίζουν αυτοί. Τότε όμως δεν μιλάμε για τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς, αλλά για τον ευνοιοκρατικό καπιταλισμό ή αλλιώς τον «παρεοκρατικό» της παρέας δηλ. Ο πρώτος της «ελεύθερης αγοράς» αναφέρεται σε ένα σύστημα παραγωγής και συναλλαγής που θεμελιώνεται στη νομοκρατία, στην ισότητα των δικαιωμάτων για όλους, στην ελευθερία επιλογής στην καινοτομία, στην αρχή του κέρδους και των ζημιών, και στο δικαίωμα να απολαμβάνει κανείς τους καρπούς της εργασίας του, των αποταμιεύσεων του, χωρίς να φοβάται την κατάσχεσή τους από την πολιτική εξουσία. Ο δεύτερος αναφέρεται σε ομάδα φίλων ή «κολλητών» της εκάστοτε εξουσίας που απολαμβάνει προνόμια: κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες, ΜΚΟ που στήνουν σύζυγοι των κρατικών αξιωματούχων, απευθείας αναθέσεις, προμήθειες, λαθρεμπόριο, πλαστά τιμολόγια, μη έκδοση αποδείξεων, διάσωση επιχειρήσεων με χρήματα των «φορολογούμενων» κ.α. Είναι η περίπτωση του καπιταλισμού που βύθισε κοινωνίες στη χρεοκοπία, τη διαφθορά και την οπισθοδρόμηση. Μήπως μας θυμίζει και κάτι από το δικό μας καπιταλισμό; Ή τον «ελληνικό ληστρικό μικροκαπιταλισμό», όπως εύστοχα τον χαρακτήρισε ο Φ. Γεωργελές στην Athens Voice.
Και μια που ο λόγος για την έξοδο της χώρας μας στις αγορές, αυτή έχει αξία και νόημα, όταν αντίστοιχα συνοδεύεται με προγράμματα ανάπτυξης, επενδυτικά σχέδια και μεταρρυθμίσεις. Μόνο που οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται μεταρρυθμιστές. Εσείς τους είδατε πουθενά; Όχι βέβαια, γιατί χαθήκαν στη ρητορική του λαϊκισμού.
Χαρακτηριστικό επίσης του Φλωρινιώτη.... ανέβασε ρε φίλε χιόνια τον Μάιο και θα σχολιάσει μέχρι και ο Μητροπολίτης. Οτιδήποτε άλλο που έχει σχέση με το τι συμβαίνει στην ΕΛΛΑΔΑ περνάει αδιάφορο. Είμαι σίγουρος αγαπητό neaflorina πως ο αριθμός αναγνώσεων του συγκεκριμένου άρθρου με επιβεβαιώνουν.... δυστυχώς.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤους είδα εγώ τους μεταρρυθμιστές, αλλά και τα προγράμματα ανάπτυξης και τα επενδυτικά σχέδια, στον ΟΟΣΑ...
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιατί, φίλτατε Χρίστο, μάς τα λες σαν τους πολιτικούς, τους δημοσιογράφους και τα λοιπά κοπρόσκυλα που διαμορφώνουν τις συνειδήσεις; Εσύ, που (καλώς) μας αραδιάζεις ονόματα, δεν νομίζεις ότι ήρθε ο καιρός να μας πεις, έστω και εμβόλιμα, για κάνα όνομα που να μας αφορά πιο άμεσα; Σαφέστατα και οι "δικοί σου" μας αφορούν άμεσα. Άλλοι μας υπενθυμίζουν τα θεμελιώδη αυτονόητα, άλλοι μας έχουν υπερπηδήσει. Αλήθεια, το πρόσεξες ότι στο παρόν κείμενο οι μισοί από αυτούς που αναφέρεις, και από τις δυο πλευρές, είναι Εβραίοι; Και ότι κάποιοι από τους υπολοίπους είχαν ή έχουν για μέντορες ή κολλητούς Εβραίους; Πολύ ξύπνιοι μάς βγήκαν τελικά αυτοί οι Εβραίοι. Αυτές οι πολυπόθητες ή αναθεματισμένες "αγορές" ποιες είναι οι ρημάδες; Αυτοί που βαθμολογούν τους "αγοραστές" ποιοι είναι; Δεν υπάρχει δυνατότητα να κατονομαστούν; Το "ΦΙΤΣ" ακούγεται σαν πορδή. Όλοι αυτοί έχουν καμία σχέση μεταξύ τους; Όλοι αυτοί έχουν καμία σχέση με την τρόικα; Όλοι συμφωνούν ότι όλος ο πλανήτης βασανίζεται επειδή χρωστάει τα κέρατά του, αλλά στην ουσία κανείς δεν μας λέει πού χρωστάει! Χρωστάει, λοιπόν, σε κάποιους απρόσωπους οργανισμούς (π.χ. Παγκόσμια Τράπεζα) ή ιδιώτες. Όπως η Ελλάδα, που "τα τρώει όλη μαζί" με διορισμούς στο υπαλληλικό προσωπικό της Βουλής και αλλού, Ολυμπιακούς Αγώνες, ΜΚΟ, Siemens, JP Morgan, Goldman Sachs και διάφορα άλλα, χρωστάει. Αλλά το ποιοι διευθύνουν και εξουσιάζουν αυτούς τους ιδιωτικούς και μη φορείς δεν μας το ξεκαθαρίζει επαρκώς κανείς! Σε ποιες –για κλείσιμο εξαιτίας κακοδιαχείρισης– εν μέρει ελληνικές ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν δώσει οι κυβερνήσεις μας πάνω από 250 δις ευρώ τα τελευταία τέσσερα χρόνια (το δημόσιο χρέος όταν μπήκαμε στα μνημόνια ήταν περίπου 300 δις) και τους έχουν χαρίσει άλλα τόσα; Γιατί; Αναρωτιέμαι: γιατί εγώ, επειδή απλώς δεν υπάρχουν επαρκή περιουσιακά στοιχεία, δεν μπορώ να δανειστώ από μια τράπεζα ούτε 1 ευρώ, ενώ κάποιος ΔΟΛ –με χρόνιο άκρως βεβαρημένο "ισολογιστικό" παρελθόν– μπορεί άνετα να δανείζεται κάθε τόσο 50 ή 100 εκατομμυριάκια, ακόμα και από μια κρατική τράπεζα, για να συνεχίζει τη μνημονιακή προπαγάνδα του; Εισαγγελείς υπάρχουν; Κάτι τέτοιες απορίες έχω.
Κύριε διαχειριστά... Παραλίγο να έμπαινε πριν από την "καθημερινή ενημέρωση" η νέα μας καθημερινή ενημέρωση.
Διογένης