Για την Ημέρα της Γυναίκας

Του Χρήστου Αντωνίου

Χτες νωρίς το απόγευμα παρακολούθησα την εκδήλωση της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας που έλαβε χώρα στο χώρο του διοικητηρίου με θέμα τη γυναίκα. Εξαίρετες ομιλήτριες, άψογα συντονισμένες σε ταξίδεψαν στον κόσμο της γυναίκας.
Αφετηρία: η ομιλία για τις ιδιαίτερες γυναικείες σωματικές λειτουργίες, τις οποίες η ιατρική εν ευθέτω χρόνω θα μπορούσε να ανατρέψει. Πώς όμως θα φάνταζε το μέλλον για τη γυναίκα με τις «νέες» λειτουργίες της; Εύστοχο ερώτημα για προβληματισμό. Δυο στάσεις μετά: πρώτα μια ενδοσκόπηση στο γυναικείο ψυχισμό και κατόπιν μια αναφορά για τα ζητήματα της γυναίκας στην καθημερινότητα. Προορισμός του ταξιδιού το σπίτι της, με μια ζεστή φιλοξενία στο Σπίτι της Γυναίκας στη Φλώρινα. Τι πιο σπουδαίο να ακούς γυναίκες να μιλούν για τις γυναίκες! Άξιες συγχαρητηρίων; Το λιγότερο. Τουλάχιστον ένα ευχαριστώ που σε παροτρύνουν να πεις, να γράψεις , να ζωγραφίσεις… Εγώ θα επιχειρήσω να φτιάξω ένα ψηφιδωτό με θέμα τη γυναίκα και ψηφίδες μου θα είναι στιγμές της ιστορίας, όπου η γυναίκα προχώρησε προς τη χειραφέτησή της ή απώλεσε στοιχεία και δικαιώματα σε σχέση με την ισότητα της με τον άνδρα.
Εξ αρχής στις πρωτόγονες κοινωνίες και λόγω μυϊκής δύναμης, θεωρήθηκε αδύνατη και κατώτερη του άνδρα. Στην αρχαία Ελλάδα οι δούλοι και η γυναίκα θεωρούνταν υποδεέστερα πλάσματα. Φωτεινή εξαίρεση ο φιλόσοφος Επίκουρος, όπου στη Σχολή του, δηλ. στον Κήπο του συμμετείχαν ισότιμα οι δούλοι και οι γυναίκες. Για το λόγο αυτό χλευάστηκε από τους πλατωνικούς.
Μέχρι το μεσαίωνα με την επίδραση του ιδεαλισμού του Πλάτωνα και της Αριστοτελικής Λογικής και της επικράτησης της Ιεράς Εξέτασης πάνω από ένα εκατομμύριο γυναίκες κατασυκοφαντήθηκαν ως μάγισσες και οδηγήθηκαν στην πυρά. Δεν νομίζω να υπήρξε περίοδος της ιστορίας που να ήταν τόσο εχθρική για το γυναικείο σώμα. Με τις επαναστάσεις και κυρίως τη γαλλική επικράτησαν οι έννοιες της οικονομικής ανεξαρτησίας και οι γυναίκες διεκδίκησαν τη συναισθηματική αυτονομία τους. Στέκονται πλάι στον άνδρα , τον πατέρα, τον αδερφό, το γιο όταν αυτοί μάχονται τον φεουδάρχη δυνάστη. Ενώ οι άντρες αποτινάσουν το ζυγό του δυνάστη, αυτές αποτινάσουν το ζυγό του άνδρα. Εξαίρετη πηγή πληροφοριών για την περίοδο αυτή είναι το βιβλίο «Η ιστορία της συζύγου», της Marilyn Yalom. (Άγρας 2012) . Ο στόχος της Μ. Γιάλομ είναι να διερευνήσει τη μετάβαση από μια αντίληψη της γυναίκας ως αναπαραγωγικής μηχανής και στήριξης του συζύγου στην αντίληψη της γυναίκας ως απολύτου αυτόνομου ατόμου.
Τη συμβολή της εκπαίδευσης για την ισότητα των δυο φύλλων επεσήμανε η Αγγλίδα συγγραφέας Mary Woolstonecraft (Μαίρη Γουολστονκράφτ) στο πρωτοποριακό έργο της «A vindication of the Rights of Woman» (1792) Σταθμός ορόσημο για να ανοίξει ο δρόμος προς την ισότητα υπήρξε η απεργία των γυναικών που πνίγηκε στο αίμα στις 8 Μαρτίου 1857 στην Νέα Υόρκη, ζητώντας ίση αμοιβή για ίση εργασία με τους άντρες .
Εξίσου σημαντική θεωρώ τη συνεισφορά και του Άγγλου στοχαστή και θεμελιωτή του κλασικού φιλελευθερισμού John Stuart Mill με το έργο του «Για την υποτέλεια των γυναικών» (1869) (κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από τις εκδόσεις Νόηση). Ο Μίλ στόχευσε στην άρση όλων των υφιστάμενων νομικών διαφορών μεταξύ ανδρών και γυναικών, αξιοποιώντας στο έπακρον τον παραλληλισμό με τις συνθήκες δουλείας.
Το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες δόθηκε σταδιακά στις περισσότερες χώρες και σε αυτό μεγάλο ρόλο έπαιξε ο πρόδρομος του σύγχρονου φεμινισμού, το κίνημα υπέρ του δικαιώματος ψήφου των γυναικών (σουφραζέτες). Μάλιστα και πολλές γυναίκες μπόρεσαν να αναδειχθούν στην πολιτική σκηνή. Δε νομίζω στη σύγχρονη πολιτική σκηνή να πέρασε πιο δυναμικός/ή πολιτικός από την κ. Μ. Θάτσερ, που εύστοχα της αποδόθηκε ο τίτλος της «Σιδηράς Κυρίας» Κατόρθωσε παρά τα στερεότυπα της βρετανικής κοινωνίας να επιβληθεί στους ανδροκρατούμενους συντηρητικούς και να ηγηθεί στη χώρα της για πάνω από δέκα χρόνια και έπειτα να αποχωρίσει οικειοθελώς. Γιατί κάτι αντίστοιχο δεν συμβαίνει σήμερα και στην Ευρώπη με μια άλλη κυρία της πολιτικής;
Πολλές ελπίδες εναποτέθηκαν και στην επικράτηση του σοσιαλισμού για την ισότητα των γυναικών.
Οι πόλεμοι Α΄και Β΄ Παγκόσμιος, οι τοπικοί και εμφύλιες συρράξεις (Βιετνάμ, Ουγκάντα, Βοσνία Ερζεγοβίνη κ.α) έδειξαν ότι οι γυναίκες μέσω των βιασμών ήταν τα ζωντανά λάφυρα ιδίως των νικητών και δεν φάνηκε να άλλαξε τίποτα από την εποχή του Πλούταρχου: « Ο Δ΄ αρχηγός (των Θρακών) βιάσας και καταισχύνας την γυναίκα, την εξέταζεν αν έχει που χρυσίον ή αργυρίον κεκρυμμένον» (μετ. Α. Ραγκαβής. Εν Αθήναις 1865).
Όχι μόνο στους πολέμους, αλλά και στον καιρό της ειρήνης για πολλούς το τερατούργημα του βιασμού καθίσταται προσφιλές έργο, αν ρίξει κανείς μια ματιά στις στήλες των εφημερίδων. Μάλιστα σε κάποιες χώρες το φαινόμενο έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις π.χ Ινδία, Νικαράγουα, όπου βιάζονται ομαδικά γυναίκες και μικρά κορίτσια.
Η ισότητα των γυναικών καταδυναστεύεται στις μέρες μας από τα έθιμα, ήθη και τις θρησκείες πολλών χωρών όπου η γυναίκα υπομένει το θάνατο και πολλές ταπεινώσεις και εξευτελισμούς. Το βάρβαρο έθιμο της προίκας στην Ινδία δολοφονεί κάθε μια ώρα και μια γυναίκα, από το σύζυγο, ο οποίος διαμαρτύρεται ότι δεν τηρήθηκαν τα προ-συμφωνημένα. Η Action Aid διαμαρτύρεται για τον τρόπο που αχρηστεύονται οι γυναίκες στην Αφρική από το κόψιμο των γεννητικών τους οργάνων (κλειτοριδεκτομή). Η ποινικοποίηση της μοιχείας και των εκτρώσεων σε χώρες όπως τη Σ, Αραβία, Ιράν, Αίγυπτο κ.α θανατώνει και διαπομπεύει δημόσια γυναίκες κάθε τόσο. Μικρά ανήλικα κορίτσια κατόπιν επιθυμίας των γονέων συνάπτουν γάμους χωρίς να γνωρίζουν τα στοιχειώδη περί αντισύλληψης. Χιλιάδες γυναίκες απειλούνται και εξαναγκάζονται κάθε χρόνο και οδηγούνται προς εκμετάλλευση στη βιομηχανία του sex. Το πόσο έχει σήμερα προχωρήσει η ισότητα μας το φανερώνουν οι αριθμοί που παραθέτουν Διεθνής οργανισμοί. Σύμφωνα με την έκθεση Global Gender Gap Index 2013 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, η Ελλάδα κατέχει την 81η θέση (σε σύνολο 133 χωρών) στην ισότητα των γυναικών.
Βέβαια και μεταξύ των γυναικών δεν υπάρχει η πολυπόθητη ισότητα, γιατί αρκετές έχουν πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση και στην εργασία και μάλιστα σε πρώην ανδροκρατούμενες θέσεις.( μάνατζερ, διευθύντριες κ.λ.π) Τι γίνεται όμως με τις γυναίκες που καθαρίζουν τα σπίτια, φροντίζουν ηλικιωμένους, μαγειρεύουν και ταυτόχρονα δουλεύουν σε βιοτεχνίες ; Τι γίνεται με τις νεαρές κοπέλες που εξαναγκάζονται να εργαστούν στη βιομηχανία του σέξ ; Ενώ όλοι και όλες γνωρίζουμε αυτές τις καταστάσεις, παριστάνουμε τους/τις ανήξερους/ρες. Για αυτές τις κατατρεγμένες περιπτώσεις πότε θα πράξουμε κάτι;
Για όσους από εμάς τιμούμε τις γυναίκες να θυμηθώ μία ρήση του Lawrence Durrell (Λώρενς Ντάρελ): «Υπάρχουν τρία πράγματα που μπορείς να κάνεις για μια γυναίκα. Μπορείς να την αγαπάς, μπορείς να υποφέρεις εξαιτίας της και μπορείς να την κάνεις μυθιστόρημα».
Γιατί όχι και να γράψεις ένα κείμενο για την Ημέρα της;