Κυριακή 30 Μαρτίου 2014

Λαϊκισμός: ένα βολικό αφήγημα

Του Χρήστου Αντωνίου

Όχι απλά μόνο βολικός, αλλά παντός καιρού και πάσης Ελλάδος. Και για ποιο λόγο να τον χρησιμοποιήσει κανείς; Φυσικά για οφέλη ή το πολιτικό κόστος, όπως έχουμε συνηθίσει να ακούμε. Καλύτερα να «παραμυθιάσεις», παρά να πεις την αλήθεια, ενίοτε και την πικρή αλήθεια. Εξάλλου έτσι κάποιοι κέρδισαν δόξα και φήμη, χωρίς να επιδείξουν ουσιαστικό έργο, παρά μονάχα ότι επέδειξαν μοναδικές ικανότητες να κολακεύουν το λαό, άσχετα αν παράλληλα του έστρωναν το δρόμο που οδηγούσε στον γκρεμό.
Ο λαϊκισμός αναδύεται στην πολιτική στα τέλη του 19 αιώνα, στη Ρωσία με τους Ναρόντνικι και στις ΗΠΑ με το κίνημα των λαϊκιστών και προς τα τέλη του 20ου αιώνα επεκτάθηκε σχεδόν καθολικά ανά την υφήλιο.
Τον καλύτερο ορισμό κατά τον Πάσχο Μανδραβέλη τον έδωσε μάλλον ο Αϊνστάιν, ο οποίος συμβούλευε «να κάνεις πράγματα όσο πιο απλά γίνεται, αλλά όχι απλούστερα», γιατί εκεί στο «απλούστερα», βρίσκεται η μεγάλη επικοινωνιακή δύναμη των λαϊκιστών. Ο λαϊκιστικός λόγος αφαιρεί παραμέτρους από την πραγματικότητα και γι΄αυτό γίνεται κατανοητός και ελκυστικός από τις μάζες, αλλά η αφαίρεση αυτών των παραμέτρων στην πράξη οδηγεί σε καταστροφές.
Ο συγγραφέας Νίκος Δήμου επισημαίνει ότι ο λαϊκισμός: είναι ένα δημόσιο ψέμα, ένα δημόσιο ψέμα για ιδιωτικό όφελος, πελάτης του λαϊκισμού είναι ο λαός, ότι ο λαϊκισμός είναι το αντίθετο της Δημοκρατίας, ότι έχει πολλές μεταμφιέσεις (με γραβάτα ή ζιβάγκο), ότι είναι το αντίθετο του ορθολογισμού, ότι ο εθνικισμός είναι λαϊκισμός, η απαλλαγή ευθυνών είναι λαϊκισμός, ότι δεν θέλει την αξιοκρατία, και τον εκσυγχρονισμού, ότι οι λαϊκιστές σχεδόν πάντα επιβραβεύονται, είναι kitsch ή μελό δηλ. κακόγουστος και φορτισμένος συναισθηματικά.
Εκτός από μια κακόγουστη ρητορική, φτιάχνει το δικό του λεξιλόγιο, προτείνει στάσεις ζωής, διαμορφώνει νοοτροπίες και παράγει άθλια αποτελέσματα. Τα σημαντικά προβλήματα τα κρύβει κάτω από χαλί, και τα σοβαρότερα θέματα, ούτε που θέλει να τα αγγίξει, παρά μόνο να τα «σπρώξει» να τα λύσουν οι επόμενοι.
Για τον Γιώργο Ι. Σταμάτη «Στην Ελλάδα για κάθε πρόβλημα ποτέ δεν συζητείται μια λύση, αλλά πάντα αναζητείται ένας υπεύθυνος. Εάν και εφόσον βρεθεί ο υπεύθυνος, ούτε τιμωρείται, ούτε πληρώνει…» και συνεχίζει ότι «το βασικό χαρακτηριστικό του λαϊκισμού είναι ότι για κάθε πρόβλημα βρίσκει έναν ένοχο, αντί μιας λύσης…..Δεν αναλύει τα φαινόμενα, δεν εξηγεί τι μπορεί να γίνει. Απλώς δείχνει κάποιους φταίχτες με το δάχτυλο…. Και εκεί εξαντλείται το θέμα».
Ο λαϊκισμός δεν υπάρχει από μόνος του. Συνήθως συνοδεύεται από τα φαινόμενα της «φαντασιολαγνείας», της «συνωμοσιολογίας» και της «ευδαιμονολογίας»». Σωστά ο Φώτης Γεωργελές στην Athens Voice παρατηρεί: «Ό,τι πιο ανορθολογικό, συνωμοσιολογικό, ανισσόροπο κυκλοφορούσε στις μεταμεσονύκτιες τηλεοπτικές εκπομπές, σιγά-σιγά ήρθε στην επιφάνεια του δημοσίου λόγου…»
Ο Taguieff (Ταγκιέφ) γάλλος φιλόσοφος και σύγχρονος μελετητής του φαινομένου πέρα από τις κλασσικές εκδοχές Αριστερά-Δεξιά βλέπει «δεξιό» και «αριστερό» λαϊκισμό. Ο δεξιός λαϊκισμός υπερβάλλει ως προς τη σοβαρότητα της απειλής που προέρχεται από την παραβατικότητα, την ανασφάλεια, την τρομοκρατία, ή τον εθνοτικό κατακερματισμό και επιπλέον προσθέτει καινούργιες φανταστικές απειλές, όπως η μετανάστευση, η ισλαμιστική συνωμοσία, η παρακμή κ.α
Ο «αριστερός» λαϊκισμός ελαχιστοποιεί τις πραγματικές απειλές που συνδέονται με την παραβατικότητα, την τρομοκρατία, την ανεξέλεγκτη μετανάστευση και τις αντικαθιστά με άλλες περισσότερο ή λιγότερο φανταστικές απειλές , όπως «ο αδηφάγος καπιταλισμός», «η φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση», ένα «φασισμό» που αποδίδεις στον πολιτικό αντίπαλο. Το κοινό όμως των δυο αυτών πολιτικά ανταγωνιστικών λαϊκισμών είναι η ανευθυνότητα και γι’ αυτό πρέπει να τους αντιμετωπίζουμε ως σύμπτωμα και όχι ως λύσεις.
Είναι αποκαρδιωτικό να παρατηρείς πολιτικές δυνάμεις να μην αγωνιούν, για το πώς θα αντιμετωπιστεί η κρίση, αλλά να αγωνιούν για τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων και ανάλογα να καταφεύγουν στον λαϊκισμό, και την παραχολογία,
Κοιτώντας το χθες (πριν την κρίση δηλαδή) δύσκολα να θυμηθείς πολιτικό πρόσωπο υπέρμαχο της σκληρής αλήθειας, της κοινής λογικής της αποτελεσματικότητας, και να στηλιτεύει κάθε ανέντιμη συμπεριφορά. Θυμάμαι (από διαβάσματα) κάποιον υπουργό που ήθελε να τονίσει πόσο επιβαρύνει ο ΟΣΕ τον κρατικό προϋπολογισμό και δήλωνε ότι «είναι φθηνότερο για το κράτος να στέλνει με ταξί στον προορισμό του κάθε επιβάτη του ΟΣΕ» και αυτή η αλήθεια μου έκανε εντύπωση..
Και αν δεχτούμε ότι ο λαϊκισμός συνέβαλε στην οικονομική κρίση, τότε εύκολα θα βγάλουμε το συμπέρασμα ότι το αντίθετό του μπορεί να μας βγάλει από αυτήν. Αντίδοτο του λαϊκισμού είναι η κριτική σκέψη, η λογική σκέψη και πιο εύστοχα η ορθή λογική σκέψη ή πιο απλά η κοινή λογική.
Για θέματα οικονομίας η κοινή λογική φωνάζει: δεν μπορείς να ξοδεύεις περισσότερα απ’ όσα παράγεις και ούτε να δανείζεσαι χωρίς φραγμό γιατί έτσι θέτεις σε κίνδυνο το μέλλον των επόμενων γενεών.
Αν θέλουμε υψηλού επιπέδου εκπαίδευση η ορθή λογική λέει τα πανεπιστήμια να είναι χώροι μάθησης και όχι άντρα των κομμάτων, ώστε να παρεισφρέουν στοιχεία με άνομη συμπεριφορά. Οι εκπαιδευτικοί να αξιολογούνται.
Για το θέμα της υγείας επιτάσσει ότι σε θέσεις κλειδιά π.χ προέδρους νοσοκομείων να διορίζονται άνθρωποι εκπαιδευμένοι σε σύγχρονα συστήματα διοίκησης και όχι άνθρωποι από τους κομματικούς στρατούς.
Η κοινή λογική απεχθάνεται τη γραφειοκρατία , που αρκετές φορές είναι και διεφθαρμένη, στηρίζει τη δημιουργικότητα των πολιτών, οραματίζεται μια κοινωνία υπεύθυνων πολιτών δηλ. να νοιάζονται για τα κοινά, μια κοινωνία, όχι φοβική, αλλά ανεκτική, που θα αναγάγει τον έντιμο και ειλικρινή διάλογο σε μέσο επίλυσης όλων των διαφορών
Ή με τα λόγια του Milton Friedman (Μίλτον Φρίντμαν (1912-2006) η ορθή λογική μας προτρέπει να σκεφτούμε: «Τι μπορούμε να κάνουμε εγώ και οι συμπατριώτες μου μέσω της κυβέρνησης, ώστε να μας βοηθήσει να ελαφρύνουμε τα βάρη των ατομικών μας ευθυνών, να πετύχουμε τους ξεχωριστούς μας στόχους και τις ξεχωριστές μας επιδιώξεις και, προπάντων, να προστατεύσουμε την ελευθερία μας;»
Ψιλά γράμματα φαντάζουν τα λόγια του Φρίντμαν, για τους πολίτες που συνήθισαν να ακούνε ότι είναι «ο έξυπνος λαός μεταξύ των κουτόφραγκων» ή ότι «είμαστε οι αριστοκράτες των λαών». Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι λαϊκιστές ως κόλακες και αυτοκόλακες άφησαν εποχές.
Όμως η αρχαία ελληνική σκέψη, με την αδέκαστη κρίση και σοφία της θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους με τον κυνικό φιλόσοφο Αντισθένη να φωνάζει: « Κρείττον εις κόρακας ή εις κόλακας εμπεσείν. Οι μεν γαρ νεκρούς, οι δε ζώντας εσθίουσιν».
Δηλ. καλύτερα να πέσεις σε κοράκια παρά σε κόλακες. Διότι τα μεν τρώνε νεκρούς, οι δε ζωντανούς.
Και οι λαϊκιστές ως κόλακες, «τρώνε», κοινωνίες ολόκληρες.

5 σχόλια:

  1. ο εθνικισμός είναι λαϊκισμός.
    ΝΑΙ ΦΙΛΕ
    Εθνικισμός και λαϊκισμός” είναι ο τίτλος ενός από τους θεματολογικούς “άξονες” στη φετινή συνεδρίαση της “Λέσχης Μπίλντερμπεργκ”, που άρχισε την Πέμπτη στη Μεγάλη Βρετανία.
    ΓΡΑΨΤΑ ΚΙ ΑΥΤΑ...
    Επίσης, τον Λουκά Τσούκαλη, πρόεδρο του ΕΛΙΑΜΕΠ (Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής), ενώ εκτός από αυτόν, από την Ελλάδα είναι φέτος προσκαλεσμένοι στην συνεδρίαση ο δημοσιογράφος Αλέξης Παπαχελάς και ο βιομήχανος Οδυσσέας Κυριακόπουλος (πρώην πρόεδρος του ΣΕΒ και νυν ειδικός απεσταλμένος του Business Europe για τις ευρωμεσογειακές υποθέσεις).

    Ας σημειωθεί ότι στο παρελθόν στις συνεδριάσεις της “Λέσχης Μπίλντερμπεργκ” από “δικούς μας” έχουν συμμετάσχει συντηρητικοί, φιλελεύθεροι και σοσιαλδημοκράτες από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ όπως οι Αντώνης Σαμαράς, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Κώστας Καραμανλής, Γιώργος Παπανδρέου, Ντόρα Μπακογιάννη, Γιώργος Αλογοσκούφης, Άννα Διαμαντοπούλου, Θεόδωρος Πάγκαλος, Γεράσιμος Αρσένης, Ανδρέας Ανδριανόπουλος, Στέφανος Μάνος, καθώς και εφοπλιστές, τραπεζίτες και βιομήχανοι, όπως οι Γ. Δαβίδ της «Κόκα – Κόλα», Κ. Καρράς («Πόρτο Καρράς»), Σ. Αργυρός (πρώην πρόεδρος του ΣΕΒ), Γ. Κωστόπουλος (Alpha Bank), Γ. Λιβανός (εφοπλιστής), Γ. Λύρας (εφοπλιστής), Θ. Παπαλεξόπουλος (ΤΙΤΑΝ), Μ. Περατικός (εφοπλιστής).
    ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΛΑΙΚΙΣΤΕΣ...ΟΙ ΦΤΩΧΟΙ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Χρήστο, αγορίνα μου, άστο. Δεν το κατέχεις το άθλημα.
    Άμα μου μιλάς για Μανδραβέλη, για Δήμου και για Φρήντμαν, είσαι φάλτσο, ότι και να μας πεις. Αυτοί, καλέ μου, και οι ιδέες που κομίζουν, είναι the name of the problem. Το μόνο που πρεσβεύουν είναι η αλητεία και η ασυδοσία των "αγορών" και το λιώσιμο των λαών και των εθνών.

    Εσύ ρε παλικάρι μου, τι καημό έχεις και τους διαφημίζεις; Αν θέλεις να το παίξεις διαβασμένος, ατύχησες, γιατί διάβασες λάθος βιβλία.
    Άλλοι πλερώνονται ακριβά για να πουν όσα μας λες εδώ. Εσύ είσαι έντιμος άνθρωπος, τι συμφέρον έχεις; Άραξε στα αυγά σου, και μην μας παριστάνεις τον ξύπνιο. Σωστός άνθρωπος είσαι, μην λερώνεις το όνομά σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πρός τον ξερόλα του 1:56

      Ο συγγραφέας επώνυμα παρουσιάζει κάποιες απόψεις. Εσυ πετάς μια ατάκα που μάλλον σου μάθανε και κρύβεσαι πίσω απο την ανωνυμία σου. Γιατι δεν απαντάς και συ επώνυμα αφου ξέρεις τόσα πολλά, γιατι μας στερείς απο τις γνώσεις σου;

      Μήπως δεν έχεις τίποτα να πείς και απλά επέλεξες να κάνεις φασαρία;

      ενας εξωτερικός κριτής

      Διαγραφή
    2. @ αυτόκλητος "εξωτερικός κριτής" 3.42μμ

      Αφού σε ενοχλεί η ανωνυμία, γιατί και εσύ γράφεις ανώνυμα; Φοβάσαι τίποτα; Ή έχεις τίποτα να κρύψεις;

      Και ο "ξερόλας" 1:56 δεν είπε κάποια ατάκα ή κάτι μειωτικό για τον Χρήστο. Αλήθειες είπε. Σε ενοχλούν οι αλήθειες;

      ...ακούς εκεί "εξωτερικός κριτής"!

      Διαγραφή
  3. Μερικές παρατηρήσεις στα γραφόμενα του κ. Αντωνίου το τελευταίο διάστημα:
    1. Η απομόνωση παραγράφων από φιλοσοφικές απόψεις, παντελώς ξεκομμένες από το γενικό πλαίσιο της φιλοσοφικής προσέγγισης, αποτελεί προσβολή για τη θεώρηση της φιλοσοφικής πρακτικής.
    2. Ο Milton Friedman είναι υμνητής, στις ουσιαστικές οικονομικές του προσεγγίσεις, αφού ως συνιδρυτής της σχολής των οικονολόγων της σχολής του Σικάγου είναι υπέρ της παντελώς ελεύθερης ιδιωτικής οικονομίας και την εξάλειψη του κοινωνικού ασφαλιστικού και κρατικού παρεμβατισμού υπέρ των ασθενέστερων. Πλήρης λοιπόν αντίθεση με προηγούμενα άρθρα του κ. Αντωνίου που υπερασπίζεται τον αδύνατο.
    3. Ο Mill ήταν μαζί με τον μέντορά του Jeremy Bentham οι κύριοι εκφραστές και θεμελιωτές τοης θεωρίας του ωφελισμού. Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε Ωφελιμισμός. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Φιλήμων Παιονίδης. «Πόλις», Αθ. 2002.
    4. Ο λαϊκισμός εμφανίστηκε και εδραιώθηκε στην Ελλάδα τη δεκαπενταετία 1977 1993 με κύριο εκφραστή την εφημερίδα "Αυριανή". Η ερώτηση ελιναι απλή: εσείς κ. Αντωνίου καταδικάσατε την εποχή εκείνη τον κιτρινισμό και τον λαϊκισμό ή τον εκμεταλλευτήκατε στον υπέρτατο βαθμό;
    Η κατά το δοκούν επίκληση αποσπασμάτων είναι είδος λαικισμού, αφού εξυπηρετεί αλλότρια της γενικής θεώρησης των δεδομένων, της σκέψης και κυρίως των προτάσεων εφαρμογής του συγγραφέα εξυπηρετώντας και προσωπικά ενδεχομένως συμφέροντα.
    Υ.Γ: Ο γράφων διατηρεί την ανωνυμία του, αφού δεν προσβάλλει ούτε μειώνει την προσωπικότητα του κ. Αντωνίου.
    .

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Τα σχόλια στα blogs υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.