Πρόκειται για μια από τις αρχαιότερες τέχνες και μάλιστα μέχρι σήμερα δεν έχει γνωρίσει σημαντικές αλλαγές στις τεχνικές και στα υλικά που χρησιμοποιούνται. Η καλαθοπλεκτική χάνεται στα βάθη των αιώνων και μάλιστα καλάθια που συναντάμε στη σημερινή εποχή παρουσιάζουν ομοιότητες με καλάθια που πλέκονταν στην Αίγυπτο κατά την αρχαιότητα.
Στην κοινότητα Βαρυκού στο νομό Φλώρινας από τους δέκα καλαθάδες που υπήρχαν πριν μερικές δεκαετίες, σήμερα έχουν απομείνει μόνο πέντε, ενώ η δουλειά μειώνεται χρόνο με το χρόνο. Με τη μυρωδιά της ξυλόσομπας να κυριαρχεί στο μικρό αυτό χωριό, επισκεφθήκαμε δύο από τους καλαθάδες, τον μεγαλύτερο σε ηλικία και εμπειρία και τον νεότερο που ασχολείται με την λαϊκή αυτή τέχνη. «Ο κόσμος τώρα προτιμάει τα πλαστικά, που είναι φθηνά, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι έχουν λιγότερο χρόνο ζωής και είναι εντελώς ανθυγιεινά», τονίζει ο 65χρονος καλαθοπλέκτης Τάσος Παπαστεργίου, ο οποίος ξεκίνησε να πλέκει καλάθια από το 1978. Όλα αυτά τα χρόνια, από το μικρό του εργαστήριο και μετά από εκατοντάδες ώρες χειρωνακτικής εργασίες, παράχθηκαν χιλιάδες πανέρια δια χειρός του κ. Τάσου, ο οποίος με συντροφιά τα τσιγάρα από την κασετίνα του και καθισμένος σε ένα χαμηλό καρεκλάκι για να φτάνει τις βέργες και να δουλεύει πιο εύκολα, συντηρεί την οικογένειά του.
Έμαθε τη δουλειά από το θείο του και όταν πήγαινε στο εργαστήριό του, αναρωτιόταν «σε καλούπια τα βάζει αυτά και βγαίνουν όλα ίδια»; Όπως λέει ο κ. Τάσος δεν πίστευε ποτέ πως θα κατάφερνε να πλέξει καλάθι, όμως μια εβδομάδα μετά την πρώτη του επαφή με την καλαθοπλεκτική και όταν ο θείος του έλειπε από το εργαστήριο, πήρε την απόφαση και την πρωτοβουλία να φτιάξει μόνος του καλάθι. Όχι μόνο τα κατάφερε, αλλά στη συνέχεια πήρε τη μεγάλη απόφαση να ξεκινήσει μόνος του, έχοντας την πρώτη ύλη, με στόχο να γίνει καλύτερος.
«Αρχικά έφτιαξα πανέρια και παραγάδια, όπως λέγονται, και μάλιστα ξεκίνησα από τα δύσκολα» λέει ο κ. Τάσος. Η καλαθοπλεκτική είναι τέχνη που βασίζεται καθαρά στη λεπτομέρεια και τη χειρωνακτική εργασία. Από τη συγκομιδή των βεργών από ιτιές, μέχρι και την τελευταία πινελιά στην πλέξη του καλαθιού. Το δυσκολότερο κομμάτι, όπως λέει ο κ. Τάσος, και το πιο βασικό στο καλάθι είναι ο πάτος, που «είναι κάτι σαν τα θεμέλια του σπιτιού, αν δεν έχει καλά θεμέλια δεν είναι δεμένο σωστά» λέει ο κ. Τάσος. Κάθε άνοιξη, περίπου στις 20 Απριλίου, οι ιτιόβεργες υγραίνονται και ξεκινά η συγκομιδή για να είναι εύκολο το ξεφλούδισμα. Στη συνέχεια η βέργα αποφλοιώνεται (ασπρίζεται όπως λένε οι καλαθοπλέκτες), ξεραίνεται για να μην μαυρίσει και όταν ξεκινά η επεξεργασία της βρέχεται για να είναι ευλύγιστη. Κάθε καλάθι αποτελείται το λιγότερο από 120 βέργες, εκτός του πάτου, ο οποίος είναι ξεχωριστό κομμάτι του…έργου.
Στα τριανταένα χρόνια δουλειάς του, ο κ. Παπαστεργίου, έχει κατασκευάσει διαφόρων ειδών και σχημάτων καλάθια και κατασκευές, από πανέρια μικρά και μεγάλα, μέχρι καλάθια για πικ νικ, για άπλυτα ρούχα και αποθήκευση αντικειμένων, για μπομπονιέρες και βάσεις λαμπάδων για γάμους και βαφτίσια, διακοσμητικά για γλάστρες ακόμη και πολυθρόνες και καναπέδες!
Κάθε χρόνο παράγονται στο Βαρυκό περίπου χίλια καλάθια από κάθε καλαθοπλέκτη. Δυστυχώς όμως η παραδοσιακή αυτή λαϊκή τέχνη χάνεται, μιας και οι νεότεροι δεν θέλουν να ασχοληθούν με… «γύφτικη δουλειά», όπως τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Παπαστεργίου. «Όποιος βγαίνει στη σύνταξη σταματάει τη δουλειά και αυτό ήταν. Οι νέοι ούτε κατά διάνοια θέλουν να ασχοληθούν με την καλαθοπλεκτική και αυτό φάνηκε από νωρίς, όταν στο χωριό έγιναν σεμινάρια καλαθοπλεκτικής και σε αυτά συμμετείχαν περίπου τριάντα άτομα, κανείς, όμως, δεν αποφάσισε να ξεκινήσει να φτιάχνει καλάθια», τονίζει ο κ. Τάσος. Το γεγονός αυτό τον στεναχωρεί ιδιαίτερα, βλέποντας την παραδοσιακή αυτή λαϊκή τέχνη να μην έχει μέλλον.
Απογοητευμένος από τη συμπεριφορά της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης, ο κ. Παπαστεργίου, ένας από τους τελευταίους καλαθοπλέκτες, τονίζει πως δυστυχώς κανείς δεν αποδεικνύει με πράξεις πως θέλει να στηρίξει την καλαθοπλεκτική, αφού, όπως λέει, «τόσα χρόνια μπορούσε η πολιτεία να προωθήσει και να ενισχύσει την τέχνη αυτή και να μας βοηθήσει να παράγουμε περισσότερο. Τα καλάθια μας δεν είναι μόνο διαφήμιση για την περιοχή, για να τα επιδεικνύουν σε εκθέσεις και εκδηλώσεις, είναι μια τέχνη στην οποία βασιζόμαστε για να ταΐσουμε τις οικογένειές μας. Αυτό απ’ ότι φαίνεται δεν το έχουν καταλάβει οι καρεκλοκένταυροι και δεν μας βοήθησαν καθόλου. Πριν κάποια χρόνια ενδιαφέρθηκα να μπω σε ένα πρόγραμμα για να προσλάβω και δυο υπαλλήλους και να παράγω περισσότερο. Εκτός του μέχρι να μάθω περί τίνος πρόκειται δυσκολεύτηκα πολύ, οι όροι του προγράμματος κάθε άλλο παρά βοηθούν έναν παραγωγό ειδών λαϊκής τέχνης να επεκτείνει την επιχείρησή του. Δεν υπάρχει ευελιξία με αποτέλεσμα ο καθένας μόνος του να τραβά τον δικό του Γολγοθά». Επίσης, όπως προσθέτει «ενώ καλέστηκα πολλές φορές να εκπαιδεύσω νέους στην τέχνη σε Ροδόπη και Θεσσαλονίκη, οι δικοί μας άρχοντες φαίνεται πως δεν θέλουν να ασχοληθούν με εμάς».
Ο κ. Παπαστεργίου βλέπει φέτος για πρώτη φορά όπως λέει, το τηλέφωνο του να μην χτυπάει για νέες παραγγελίες. Ήδη, έχει μείνει μεγάλος αριθμός πανεριών στο εργαστήριό του, τα οποία πρέπει να δοθούν για να βγουν τα χρήματα της χρονιάς και να καλυφθούν τα έξοδά. Αντιλαμβανόμενος, λοιπόν, τη νέα κατάσταση, ξεκίνησε τη δική του αναζήτηση ως προμηθευτής, προκειμένου να βρει αγοραστές των καλαθιών του στη Θεσσαλονίκη κυρίως. Όπως λέει όμως,, οι αγοραστές δεν ενδιαφέρονται μιας και προτιμούν τα κατά πολύ φθηνότερα κινέζικα πλαστικά. Άλλωστε η τιμή του κιλού είχε φθάσει στο 1,5€ και φέτος κυμαίνεται στα 90 λεπτά του €. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλοί αγρότες, οι οποίοι καλλιεργούσαν ιτιόβεργες και ασχολούνταν με το εμπόριο του συγκεκριμένου είδους να οργώσουν τις εκτάσεις τους και να προχωρούν σε άλλες καλλιέργειες γιατί «δεν βγαίνουν».
Ο 50χρονος καλαθοπλέκτης από το Βαρυκό Νίκος Τάσης, ο νεώτερος καλαθοπλέκτης στο Βαρυκό κι ένας από τους πέντε εναπομείναντες, δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον της τέχνης τους και για το λόγο αυτό δεν παρακινεί τους νεότερους να ασχοληθούν, καθώς θεωρεί «φυσιολογικό το να μην θέλει να συνεχίσει και να ασχοληθεί κάποιος με την καλαθοπλεκτική, γιατί πολύ απλά δεν έχει καλό μεροκάματο. Πρέπει να δουλεύεις πάνω από 12 ώρες για να βγάλεις 50 με 60 €. Δουλεύοντας 8ωρο, δεν υπάρχει περίπτωση να βγάλεις τα έξοδά σου. Μου λένε πως στην Πτολεμαΐδα ζητούν βοηθό τεχνίτη για πέρασμα μαρμάρων, με 8ωρο και 60€ μεροκάματο και δεν πηγαίνει κανείς. Να πάω εγώ τους λέω χίλιες φορές καλύτερα θα είναι».
«Μάθε τέχνη και άστηνε» λέει στα παιδιά του ο κ. Τάτσης, θέλοντας να τους δώσει να καταλάβουν ότι δεν μπορείς να ζήσεις οικογένεια, φτιάχνοντας καλάθια. Ο ίδιος ξεκίνησε να ασχολείται με την καλαθοπλεκτική από το 1982, ακολουθώντας αναγκαστικά, όπως τονίζει, τα βήματα του πατέρα, μετά την μεγάλη κρίση που αντιμετώπισε η γούνα και άφησε άνεργους πολλούς γουνεργάτες. Από τότε μέχρι και σήμερα, η καλαθοπλεκτική είναι η κύρια του απασχόληση μιας και καλλιεργεί και βέργες, την πρώτη ύλη των καλαθιών.
«Είμαι απογοητευμένος από την αποδοτικότητα της δουλειάς αυτής, συνεχίζω όμως γιατί δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο σήμερα» τονίζει ο κ. Τάτσης. Ο ίδιος παράγει το λιγότερο τρια μεγάλα πανέρια ή πέντε μικρά την ημέρα. Αν παραχθούν περισσότερα δεν μπορεί να διατεθεί το προϊόν, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει ζημιά η επιχείρηση. Καλό υλικό και καλή βέργα είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για να γίνει ένα καλό παραδοσιακό καλάθι.
«Μπορεί να είμαι απογοητευμένος από την απόδοση της λαϊκής αυτής τέχνης, αλλά αναγκαστικά θα συνεχίσω να ασχολούμαι μέχρι να βγω σύνταξη. Για μένα η τέχνη αυτή είναι δουλειά και επιβίωση» λέει με κουρασμένο ύφος ο κ. Τάτσης.
Σωκράτης Μουτίδης
www.kozani.tv
Στην κοινότητα Βαρυκού στο νομό Φλώρινας από τους δέκα καλαθάδες που υπήρχαν πριν μερικές δεκαετίες, σήμερα έχουν απομείνει μόνο πέντε, ενώ η δουλειά μειώνεται χρόνο με το χρόνο. Με τη μυρωδιά της ξυλόσομπας να κυριαρχεί στο μικρό αυτό χωριό, επισκεφθήκαμε δύο από τους καλαθάδες, τον μεγαλύτερο σε ηλικία και εμπειρία και τον νεότερο που ασχολείται με την λαϊκή αυτή τέχνη. «Ο κόσμος τώρα προτιμάει τα πλαστικά, που είναι φθηνά, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι έχουν λιγότερο χρόνο ζωής και είναι εντελώς ανθυγιεινά», τονίζει ο 65χρονος καλαθοπλέκτης Τάσος Παπαστεργίου, ο οποίος ξεκίνησε να πλέκει καλάθια από το 1978. Όλα αυτά τα χρόνια, από το μικρό του εργαστήριο και μετά από εκατοντάδες ώρες χειρωνακτικής εργασίες, παράχθηκαν χιλιάδες πανέρια δια χειρός του κ. Τάσου, ο οποίος με συντροφιά τα τσιγάρα από την κασετίνα του και καθισμένος σε ένα χαμηλό καρεκλάκι για να φτάνει τις βέργες και να δουλεύει πιο εύκολα, συντηρεί την οικογένειά του.
Έμαθε τη δουλειά από το θείο του και όταν πήγαινε στο εργαστήριό του, αναρωτιόταν «σε καλούπια τα βάζει αυτά και βγαίνουν όλα ίδια»; Όπως λέει ο κ. Τάσος δεν πίστευε ποτέ πως θα κατάφερνε να πλέξει καλάθι, όμως μια εβδομάδα μετά την πρώτη του επαφή με την καλαθοπλεκτική και όταν ο θείος του έλειπε από το εργαστήριο, πήρε την απόφαση και την πρωτοβουλία να φτιάξει μόνος του καλάθι. Όχι μόνο τα κατάφερε, αλλά στη συνέχεια πήρε τη μεγάλη απόφαση να ξεκινήσει μόνος του, έχοντας την πρώτη ύλη, με στόχο να γίνει καλύτερος.
«Αρχικά έφτιαξα πανέρια και παραγάδια, όπως λέγονται, και μάλιστα ξεκίνησα από τα δύσκολα» λέει ο κ. Τάσος. Η καλαθοπλεκτική είναι τέχνη που βασίζεται καθαρά στη λεπτομέρεια και τη χειρωνακτική εργασία. Από τη συγκομιδή των βεργών από ιτιές, μέχρι και την τελευταία πινελιά στην πλέξη του καλαθιού. Το δυσκολότερο κομμάτι, όπως λέει ο κ. Τάσος, και το πιο βασικό στο καλάθι είναι ο πάτος, που «είναι κάτι σαν τα θεμέλια του σπιτιού, αν δεν έχει καλά θεμέλια δεν είναι δεμένο σωστά» λέει ο κ. Τάσος. Κάθε άνοιξη, περίπου στις 20 Απριλίου, οι ιτιόβεργες υγραίνονται και ξεκινά η συγκομιδή για να είναι εύκολο το ξεφλούδισμα. Στη συνέχεια η βέργα αποφλοιώνεται (ασπρίζεται όπως λένε οι καλαθοπλέκτες), ξεραίνεται για να μην μαυρίσει και όταν ξεκινά η επεξεργασία της βρέχεται για να είναι ευλύγιστη. Κάθε καλάθι αποτελείται το λιγότερο από 120 βέργες, εκτός του πάτου, ο οποίος είναι ξεχωριστό κομμάτι του…έργου.
Στα τριανταένα χρόνια δουλειάς του, ο κ. Παπαστεργίου, έχει κατασκευάσει διαφόρων ειδών και σχημάτων καλάθια και κατασκευές, από πανέρια μικρά και μεγάλα, μέχρι καλάθια για πικ νικ, για άπλυτα ρούχα και αποθήκευση αντικειμένων, για μπομπονιέρες και βάσεις λαμπάδων για γάμους και βαφτίσια, διακοσμητικά για γλάστρες ακόμη και πολυθρόνες και καναπέδες!
Κάθε χρόνο παράγονται στο Βαρυκό περίπου χίλια καλάθια από κάθε καλαθοπλέκτη. Δυστυχώς όμως η παραδοσιακή αυτή λαϊκή τέχνη χάνεται, μιας και οι νεότεροι δεν θέλουν να ασχοληθούν με… «γύφτικη δουλειά», όπως τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Παπαστεργίου. «Όποιος βγαίνει στη σύνταξη σταματάει τη δουλειά και αυτό ήταν. Οι νέοι ούτε κατά διάνοια θέλουν να ασχοληθούν με την καλαθοπλεκτική και αυτό φάνηκε από νωρίς, όταν στο χωριό έγιναν σεμινάρια καλαθοπλεκτικής και σε αυτά συμμετείχαν περίπου τριάντα άτομα, κανείς, όμως, δεν αποφάσισε να ξεκινήσει να φτιάχνει καλάθια», τονίζει ο κ. Τάσος. Το γεγονός αυτό τον στεναχωρεί ιδιαίτερα, βλέποντας την παραδοσιακή αυτή λαϊκή τέχνη να μην έχει μέλλον.
Απογοητευμένος από τη συμπεριφορά της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης, ο κ. Παπαστεργίου, ένας από τους τελευταίους καλαθοπλέκτες, τονίζει πως δυστυχώς κανείς δεν αποδεικνύει με πράξεις πως θέλει να στηρίξει την καλαθοπλεκτική, αφού, όπως λέει, «τόσα χρόνια μπορούσε η πολιτεία να προωθήσει και να ενισχύσει την τέχνη αυτή και να μας βοηθήσει να παράγουμε περισσότερο. Τα καλάθια μας δεν είναι μόνο διαφήμιση για την περιοχή, για να τα επιδεικνύουν σε εκθέσεις και εκδηλώσεις, είναι μια τέχνη στην οποία βασιζόμαστε για να ταΐσουμε τις οικογένειές μας. Αυτό απ’ ότι φαίνεται δεν το έχουν καταλάβει οι καρεκλοκένταυροι και δεν μας βοήθησαν καθόλου. Πριν κάποια χρόνια ενδιαφέρθηκα να μπω σε ένα πρόγραμμα για να προσλάβω και δυο υπαλλήλους και να παράγω περισσότερο. Εκτός του μέχρι να μάθω περί τίνος πρόκειται δυσκολεύτηκα πολύ, οι όροι του προγράμματος κάθε άλλο παρά βοηθούν έναν παραγωγό ειδών λαϊκής τέχνης να επεκτείνει την επιχείρησή του. Δεν υπάρχει ευελιξία με αποτέλεσμα ο καθένας μόνος του να τραβά τον δικό του Γολγοθά». Επίσης, όπως προσθέτει «ενώ καλέστηκα πολλές φορές να εκπαιδεύσω νέους στην τέχνη σε Ροδόπη και Θεσσαλονίκη, οι δικοί μας άρχοντες φαίνεται πως δεν θέλουν να ασχοληθούν με εμάς».
Ο κ. Παπαστεργίου βλέπει φέτος για πρώτη φορά όπως λέει, το τηλέφωνο του να μην χτυπάει για νέες παραγγελίες. Ήδη, έχει μείνει μεγάλος αριθμός πανεριών στο εργαστήριό του, τα οποία πρέπει να δοθούν για να βγουν τα χρήματα της χρονιάς και να καλυφθούν τα έξοδά. Αντιλαμβανόμενος, λοιπόν, τη νέα κατάσταση, ξεκίνησε τη δική του αναζήτηση ως προμηθευτής, προκειμένου να βρει αγοραστές των καλαθιών του στη Θεσσαλονίκη κυρίως. Όπως λέει όμως,, οι αγοραστές δεν ενδιαφέρονται μιας και προτιμούν τα κατά πολύ φθηνότερα κινέζικα πλαστικά. Άλλωστε η τιμή του κιλού είχε φθάσει στο 1,5€ και φέτος κυμαίνεται στα 90 λεπτά του €. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλοί αγρότες, οι οποίοι καλλιεργούσαν ιτιόβεργες και ασχολούνταν με το εμπόριο του συγκεκριμένου είδους να οργώσουν τις εκτάσεις τους και να προχωρούν σε άλλες καλλιέργειες γιατί «δεν βγαίνουν».
Ο 50χρονος καλαθοπλέκτης από το Βαρυκό Νίκος Τάσης, ο νεώτερος καλαθοπλέκτης στο Βαρυκό κι ένας από τους πέντε εναπομείναντες, δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον της τέχνης τους και για το λόγο αυτό δεν παρακινεί τους νεότερους να ασχοληθούν, καθώς θεωρεί «φυσιολογικό το να μην θέλει να συνεχίσει και να ασχοληθεί κάποιος με την καλαθοπλεκτική, γιατί πολύ απλά δεν έχει καλό μεροκάματο. Πρέπει να δουλεύεις πάνω από 12 ώρες για να βγάλεις 50 με 60 €. Δουλεύοντας 8ωρο, δεν υπάρχει περίπτωση να βγάλεις τα έξοδά σου. Μου λένε πως στην Πτολεμαΐδα ζητούν βοηθό τεχνίτη για πέρασμα μαρμάρων, με 8ωρο και 60€ μεροκάματο και δεν πηγαίνει κανείς. Να πάω εγώ τους λέω χίλιες φορές καλύτερα θα είναι».
«Μάθε τέχνη και άστηνε» λέει στα παιδιά του ο κ. Τάτσης, θέλοντας να τους δώσει να καταλάβουν ότι δεν μπορείς να ζήσεις οικογένεια, φτιάχνοντας καλάθια. Ο ίδιος ξεκίνησε να ασχολείται με την καλαθοπλεκτική από το 1982, ακολουθώντας αναγκαστικά, όπως τονίζει, τα βήματα του πατέρα, μετά την μεγάλη κρίση που αντιμετώπισε η γούνα και άφησε άνεργους πολλούς γουνεργάτες. Από τότε μέχρι και σήμερα, η καλαθοπλεκτική είναι η κύρια του απασχόληση μιας και καλλιεργεί και βέργες, την πρώτη ύλη των καλαθιών.
«Είμαι απογοητευμένος από την αποδοτικότητα της δουλειάς αυτής, συνεχίζω όμως γιατί δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο σήμερα» τονίζει ο κ. Τάτσης. Ο ίδιος παράγει το λιγότερο τρια μεγάλα πανέρια ή πέντε μικρά την ημέρα. Αν παραχθούν περισσότερα δεν μπορεί να διατεθεί το προϊόν, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει ζημιά η επιχείρηση. Καλό υλικό και καλή βέργα είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για να γίνει ένα καλό παραδοσιακό καλάθι.
«Μπορεί να είμαι απογοητευμένος από την απόδοση της λαϊκής αυτής τέχνης, αλλά αναγκαστικά θα συνεχίσω να ασχολούμαι μέχρι να βγω σύνταξη. Για μένα η τέχνη αυτή είναι δουλειά και επιβίωση» λέει με κουρασμένο ύφος ο κ. Τάτσης.
Σωκράτης Μουτίδης
www.kozani.tv
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια στα blogs υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.